ZOO Antwerpen voerde voor de allereerste keer ooit een knieoperatie bij een okapi uit. Okapi Xambo kampte sinds zijn geboorte met knieproblemen die op lange termijn een grote impact op zijn mobiliteit en levenskwaliteit zouden hebben. Dankzij de ingreep, waarbij kleine incisies op de knieschijfbanden worden gemaakt, zet het jonge dier nu voorzichtige stapjes naar een toekomst zonder pijn. De opmerkelijke operatie betekent niet alleen een wereldwijde primeur voor de dierentuin, maar markeert ook een belangrijke stap voorwaarts in het wetenschappelijk onderzoek en de kennis rond deze fascinerende bedreigde dieren.
Al snel na de geboorte van okapi Xambo werd duidelijk dat het dier problemen met de achterpoten had. “In de diergeneeskunde spreken we over een ‘patella fixatie’”, licht dierenarts Jonas Spruyt toe. “Bij deze aandoening komt de knieschijf af en toe op een verkeerde plek te zitten, wat kan leiden tot blokkades die pijn en ontstekingen veroorzaken.” Op de lange termijn hebben deze blokkades ook een impact op de stabiliteit van de knie en kan er artrose ontstaan. De aandoening komt regelmatig voor bij runderen en paarden maar werd nooit eerder bij een okapi waargenomen. Om het jonge dier een toekomst te bieden waarin hij soepel en zonder pijn kan rondstappen, was een operatie noodzakelijk.
Gebundelde krachten
ZOO Antwerpen sloeg voor de operatie de handen ineen met de faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit van Gent. Als expert op het gebied van okapi’s en internationaal stamboekhouder, beschikt ZOO Antwerpen over diepgaande expertise in de zorg voor deze bedreigde dieren. Aan de andere kant hebben de chirurgen van UGent heel wat ervaring met ingrepen om knieproblemen bij runderen en paarden aan te pakken. Gezien de bijna identieke anatomie van okapi’s, paarden en runderen, werd bewust gekozen voor een chirurgische techniek die regelmatig bij deze dieren wordt toegepast.
“Tijdens de ingreep maakt een chirurg kleine incisies op de knieschijfbanden waardoor ze gaan ontsteken”, legt dierenarts Jonas uit. “Deze ontsteking zorgt ervoor dat de knieschijfbanden dikker worden en gaan samentrekken waardoor de knie stabiliseert.”
Dankzij de zorgvuldige voorbereiding en uitstekende samenwerking tussen de teams van ZOO Antwerpen en de UGent verliep de ingreep vlot. Een uur na aanvang van de operatie stond Xambo alweer rechtop in zijn stal en een dag later zette hij zijn eerste voorzichtige stapjes in het buitenverblijf. De zorg voor Xambo houdt niet op na de operatie: de dierenarts en het toegewijde team van verzorgers volgen nauwlettend de dagelijkse vooruitgang van het dier op.
“Bij koeien en paarden zien we na een herstelperiode van zestig dagen het optimale resultaat”, geeft dierenarts Jonas nog mee. “Aangezien deze operatie voor het eerst bij een okapi is uitgevoerd, blijft het moeilijk om het verloop van Xambo’s genezingsproces exact in te schatten, maar we hopen een positieve uitkomst.”
Elk dier telt
Het voorbestaan van de okapi staat zwaar onder druk. Jacht en ontbossing vormen een bedreiging voor hun overlevingskansen waardoor hun populatie jaar na jaar slinkt. Ook in Europese dierentuinen is de soort met 82 dieren eerder zeldzaam. Elk individueel dier is van onschatbare waarde, wat nogmaals benadrukt waarom het van groot belang was om de toekomst van okapi Xambo veilig te stellen via de operatie.
Sinds 1985 coördineert ZOO Antwerpen een kweekprogramma met een nobel doel: het verwezenlijken van een wereldwijde dierentuinpopulatie van 230 okapi’s. Dit specifieke aantal is nodig om de genetische diversiteit van de soort te waarborgen, en zorgt ervoor dat er voldoende dieren beschikbaar zijn om in de toekomst, indien nodig, terug te zetten in de natuur.
