Naast een ordinaire kettinglift is het ook mogelijk om een achtbaantrein met behulp van een stalen kabel naar de top van een liftheuvel te trekken. Deze methode is veel gebruikt op Alpine Coasters en oude houten achtbanen, maar werd in de jaren 2000 ook door Intamin toegepast op hun grootschalige stalen achtbanen.
Velen kennen de kabellift op de achtbanen van de Zwitserse/Liechtensteinse achtbaanfabrikant Intamin Amusement Rides, als eerste toegepast op de iconische Millennium Force in het Amerikaanse Cedar Point. Maar kabelliften zijn ook te vinden op een groot aantal andere achtbanen, zowel op een hele reeks oude houten achtbanen: onder andere Rutschebanen in Tivoli Gardens en Bakken, maar ook op vele achtbanen en rodelbanen van de Duitse attractiebouwer Wiegand.
Versie 1: Intamin Amusement Rides
De meesten onder ons zullen bij het horen van de term “kabellift” meteen denken aan de variant die Intamin Amusement Rides op de markt bracht vanaf het jaar 2000. Deze werd als alternatief op de kettinglift aangeboden op hoge stalen en houten achtbanen. De dichtstbijzijnde voorbeelden zijn Goliath in Walibi Holland) en Expedition GeForce in Holiday Park.
Onderdelen
De kabellift van Intamin is als het ware een combinatie van het principe van een kettinglift en een hydraulische lancering. Twee stalen kabels: de liftkabel (1) en de terugtrekkabel (2) zijn elk langs een uiteinde verbonden aan de catch car. De catch car bestaat uit een reeks lange schakels, waarbij in één schakel een inkeping is voorzien. De chain dog onderaan de trein kan daarop inhaken. Het andere uiteinde van de kabels zijn om een grote stalen cilinder gewikkeld, zoals bij de hydraulische lancering. De as van de stalen kabelcilinder is aangedreven door een elektromotor en versnellingsbak.
Werkingsprincipe
Het werkingsprincipe is vervolgens redelijk straight-forward. Wanneer de catch car in het station is gepositioneerd, kan de trein in het station inhaken met de chain dog onder de trein. Vervolgens start de liftmotor en begint de kabelcilinder te draaien. De liftkabel (1) wordt opgerold en tegelijkertijd wordt de terugtrekkabel (2) afgerold, zodat de trein naar boven wordt getrokken. Eenmaal boven, glijdt de catch car in de voorziene gleuf op het einde van de lift zodat de trein kan ontkoppelen. Na de ontkoppeling wordt de draairichting van de cilinder omgedraaid. Nu wordt de terugtrekkabel naar beneden getrokken, zodat de catch car sneller het station weer bereikt dan wanneer enkel van de zwaartekracht gebruik zou zijn gemaakt.
Anti-Rollback (ARB)
Merk op dat je op deze soort kabellift geen “klak-klak-klak” van de Anti-Rollback hoort zoals bij een klassieke kettinglift. Dat wil echter niet zeggen dat deze niet aanwezig is, integendeel zelfs. Er is een extra mechanisme aanwezig dat ervoor zorgt dat de ARB-haak enkel in de tanden valt wanneer de trein stilstaat op de lift of achteruit dreigt te rollen. Daarvoor wordt gebruik gemaakt van elektromagnetische inductie.
Het ARB-systeem gebruikt een klein extra rubberen wieltje met een geleidend zijoppervlak (bv koper). De ARB-haak zelf is verbonden aan de trein en aan een tweede metalen staaf, die op zichzelf ook aan de trein is verbonden. Aan het uiteinde van die staaf is een permanente magneet bevestigd die, zonder contact te maken, boven het geleidend oppervlak van het wieltje hangt.
Wanneer de trein naar boven rijdt op de lift, draait het wieltje in uurwijzerzin. Door de aanwezigheid van de permanente magneet wekt deze beweging een magnetisch veld. Daardoor gaat de metalen arm in de tegenovergestelde richting draaien en maakt de ARB-haak dus geen contact met de baan. Wanneer de trein achteruit bolt, draait het wieltje in de andere richting en wordt de haak naar de baan bewogen, waar het tussen de ARB-tanden valt en zo de trein kan tegenhouden.
Wanneer er echter te weinig wrijving is tussen het wieltje en het loopvlak, door bijvoorbeeld regenweer, dan kan het zijn dat het wieltje doorslipt en maakt de ARB-haak altijd contact met de baan. Dit resulteert in een zeer luid “klak-klak-klak”-geluid omdat er geen verdere geluidsdempers aanwezig zijn op dit Anti-Rollback systeem.
Voordelen
De kabellift brengt enkele voordelen mee ten opzichte van de kettinglift. Zo is het gewicht van een stalen kabel vele malen lichter dan die van een logge en zware ketting. Daardoor kan een achtbaantrein sneller en hoger naar boven worden getrokken met hetzelfde aandrijfvermogen. Ook onderhoudstechnisch is een kabel makkelijker te handhaven dan een ganse ketting die constant gesmeerd moet lopen.
Daarnaast is er uiteraard het aspect dat de kabelliften van Intamin zo goed als geluidloos functioneren door de stille Anti-Rollback (ARB) die erop is ingebouwd. Geluidloze ARB’s zijn vandaag de dag echter op de meeste klassieke kettingliften aanwezig, dus dat voordeel kan buiten beschouwing worden gelaten.
Nadelen
Het grootste nadeel is natuurlijk dat de achtbaantrein maar op één specifieke plek op de kabel kan aangrijpen. Dit lijkt op het eerste gezicht geen groot nadeel, maar het kan tot grote gevolgen leiden voor de capaciteit van een achtbaan. Bij een normale ketting kan de achtbaantrein waar dan ook op de ketting inhaken om naar boven getrokken te worden. Wanneer de ene trein de kettinglift heeft verlaten, kan de volgende meteen inhaken. Bij de kabellift moet de catch car eerst helemaal terug naar beneden gehaald worden voordat een volgende trein kan vertrekken. Dit leidt in sommige gevallen tot vertraagde operations op de achtbaan en langere wachttijden.
Dit nadeel is uiteraard buiten beschouwing gelaten wanneer parken kiezen om maar één trein te gebruiken.
Versie 2: Houten achtbanen/Alpine Coasters
De tweede versie van de kabellift is een veel eenvoudigere methode. Deze wordt zowel toegepast op oude houten achtbanen, als op de meeste Alpine Coasters en bobsleeën van onder andere Wiegand. Dit principe gelijkt meer op het transportsysteem bij skiliften dan deze gebruikt bij andere achtbanen.
Onderdelen
Het aantal gebruikte onderdelen is hier zeer gering. Het systeem bestaat uit een continue stalen kabel en een zogenaamde detachable cable grip onderaan de trein of wagentje. Deze cable grip zorgt voor de connectie tussen de trein en de kabel zodat deze naar boven kan getrokken worden. De aandrijving van de stalen kabel gebeurt, zoals bij skiliften, door een groot wiel (waar de kabel op lift) te laten roteren door middel van een motor en versnellingsbak.
Het gebruikte Anti-Rollback principe op deze soort kabelliften zijn totaal anders dan deze van de meeste achtbanen. Wiegand gebruikt bijvoorbeeld op haar wagentjes éénrichting-kogellagers, zodat de wagentjes niet achteruit kunnen rijden op de lift. Daarnaast is er ook een ARB-systeem ingebouwd op de liftaandrijving zelf zodat de kabel niet in de andere richting kan bewegen: een gelijkaardig principe zoals wordt gebruikt bij skiliften.
Werkingsprincipe
De continue stalen kabel loopt over het midden van de liftheuvel en langs de zij- of onderkant van de baan loopt deze terug. De cable grip onderaan de trein of wagentje klemt zich vervolgens op de lopende kabel. Eenmaal boven ontkoppelt deze cable grip en gaat de trein haar eigen weg. Een simpel, maar effectief principe
Voor- en nadelen
Het grote voordeel van het gebruik van een stalen kabel is ook hier weer het grote gereduceerde gewicht ten opzichte van een ketting. Maar het grote voordeel van deze methode is het feit dat de trein of het wagentje op eender welke plek van de kabel kan aanhaken. Een ander groot voordeel is dat dit principe perfect kan worden ingezet bij koude weersomstandigheden.
Het enige nadeel is dat de cable grips een bepaalde capaciteit hebben en dat moderne, zware achtbaantreinen dit gewicht waarschijnlijk overschrijden.
Voorbeelden
Voorbeelden van deze eenvoudige kabellift zijn overal ter wereld te vinden. Bijna elke Alpine Coaster van onder andere Wiegand gebruikt dit principe. Ook enkele klassieke houten achtbanen als Rutschebanen in Tivoli Gardens en Bakken (beiden in Denemarken gelegen) en Vuoristorata in Linnanmäki (Finland) gebruiken deze aandrijfmethode nog steeds.
Andere diepgaande technische artikels vindt u terug in onze Coaster Engineering-reeks.
Visuals: Jasper Godeau
Foto’s: Jasper Godeau, Theme Park Science, Theme Park Review, Ride Review
Bronnen: Intamin Amusement Rides, Coaster101, Art of Engineering
Voor extra informatie/aanvullingen/correcties: contacteer ons.
