ARTIS leeft in 2022 op met bijna 1,2 miljoen bezoekers. Een jaar dat begon met gesloten deuren en waarin ARTIS inmiddels weer bruist van het leven. Het was een jaar met de feestelijke opening van het ARTIS-Groote Museum, een verduurzaamd en vegetarisch aanbod in de horeca, de restauratie en oplevering van maar liefst drie historische rijksmonumenten en vernieuwingen aan dierverblijven zoals het afgeronde algazellenveld en het nieuwe leeuwenverblijf. Voordat we het nieuwe jaar inspringen, blikken we terug op een jaar waarin ARTIS langzaam opleeft uit de coronacrisis.
Feestelijke opening van het vernieuwde ARTIS-Groote Museum
Sinds ARTIS haar poorten op 26 januari weer opende hebben bijna 1,2 miljoen mensen het park en de musea bezocht. Waarbij ARTIS in haar volle breedte wordt gewaardeerd; het ARTIS-Planetarium werd door een recordaantal van 125.000 bezoekers bezocht en ARTIS-Micropia bereikte met 70.000 bezoekers haar oude niveau van voor de coronacrisis. Een absoluut hoogtepunt was de feestelijke opening van het vernieuwde Groote Museum door Hare Majesteit Koningin Máxima.
Ook de programmering bracht weer leven in de brouwerij. De ARTIS Zoomeravonden werden als vanouds drukbezocht met meer dan 20.000 bezoekers, honderden scholieren werden in het gezamenlijke lesprogramma met Spacebuzz opgeleid tot ambassadeurs van de aarde, het Groote Museum organiseerde de eerste live programma’s zoals ARTIS Onderzoekt en het Kleine Grote Vragenuurtje en de jaarlijkse Museumnacht bracht meer dan 7.300 mensen naar de musea en het Planetarium.
Afscheid van gedomesticeerde dieren
ARTIS nam in 2022 afscheid van de laatste gedomesticeerde dieren, zoals de rendieren en kamelen, en nam ook de vogelsoorten en verblijven onder de loep. ARTIS wil steeds beter in staat zijn om met natuurbehoud, educatie en onderzoek actief bij te dragen aan het voortbestaan van kwetsbare soorten. In 2022 leidde dit onder meer tot een vruchtbaar broedseizoen bij de bedreigde blauwkeelara, de hop en Afrikaanse pinguïn en vloog de derde lichting vale gieren uit op Sardinië. Dankzij deelname aan verschillende Europese fokprogramma’s (EEP) werden onder andere nieuwe koppels gevormd bij de tweevingerige luiaard, de gewone jaarvogel en de Baers witoogeend. Nieuwe samenwerkingen ging ARTIS aan met natuurbehoudsprojecten voor de sterk bedreigde algazel en anoa. En dichterbij huis verenigde ARTIS de krachten met de Zoogdiervereniging, GaiaZoo en DierenPark Amersfoort in het Jaar van de Eikelmuis. Een symbolisch jaar waarin de dierentuinen gezamenlijk aandacht vragen voor het meest bedreigde zoogdier van ons land.
Nieuw verblijf valt in de smaak bij dier en mens
Ondanks de financiële zorgen vanwege de coronacrisis, is het dankzij de steun van vele particulieren, bedrijven en overheid mogelijk gebleken om vernieuwing door te blijven zetten in ARTIS. Na tachtig jaar kreeg het voormalig kamelenveld nieuwe bewoners met de in het wild uitgestorven algazel. Ook het verblijf van de bedreigde anoa onderging een metamorfose, mede dankzij steun van de ARTIS-vrienden. Na de zomer is de langverwachte bouw van het nieuwe leeuwenverblijf van start gegaan, wat naar verwachting in de zomer van 2023 open gaat. Een eerder opgeleverd verblijf viel dit jaar in de prijzen. Het fossielvrije ontwerp van het goudwanggibbonverblijf, dat in coronatijd werd gebouwd, werd bekroond met de Arie Keppler architectuurprijs. Ook valt het verblijf in de smaak bij de dieren zelf. Een gedragsonderzoek waarbij studenten de gibbons maandenlang observeerden, toonde aan dat ze optimaal gebruik maken van hun nieuwe verblijf om te rusten, vlooien en slingeren.
Horeca verduurzaamd met 100% vegetarisch aanbod
Al langere tijd is ARTIS bezig met het verduurzamen van het park, de 26 rijksmonumenten en bedrijfsvoering met als ambitie om in 2030 een park zonder ecologische voetafdruk te zijn. Het werken aan verduurzaming gaat ook in 2022 onverminderd door. De horeca in ARTIS is sinds begin 2022 volledig vleesvrij, nadat de frikandel als laatste vleesproduct van de menukaart werd geschrapt. Hiermee bespaart ARTIS dit jaar alleen al ruim 25.000 vleesvarianten van de kroket en frikadel. Verduurzamen op een terrein met zoveel rijksmonumenten is op z’n zachtst gezegd uitdagend, maar de ambities zijn groot en de ontwikkelingen hoopvol. Het Groote Museum wordt sinds de heropening verwarmd door een warmtekoudeopslag onder het Artisplein en het historische gebouw de Volharding is het eerste rijksmonument waarop zonnepanelen zijn aangebracht. In aanloop naar de heropening van het ARTIS-Aquarium in 2025, zal nu zelfs de volledige achtertuin inclusief het Aquarium worden aangesloten op een nog aan te leggen warmtekoudeopslag. Het Amsterdamse grachtenwater wordt onze belangrijkste energiebron. ARTIS zal de voorbereidende werkzaamheden hier in het komende jaar voor gaan treffen.
Momentum voor onze monumenten
In september kreeg ARTIS het Restauratiefonds Compliment uitgereikt voor de restauratie en daarmee het behoud van de vele monumenten in Nederlands oudste dierentuin. In een tijdsbestek van slechts 30 jaar verrezen meerdere van onze grote rijksmonumenten in de 19de eeuw uit de grond. In de huidige 21ste eeuw worden ze nu stap voor stap nieuw leven ingeblazen. In mei opende het Groote Museum (uit 1855) na 75 jaar weer voor bezoekers, in de ARTIS-Bibliotheek (uit 1868) is de bijzondere collectie weer terugverhuisd na een jarenlange restauratie en het historische gebouw de Volharding (uit 1866) werd dankzij samenwerking met gemeente Amsterdam en Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed gerestaureerd en verduurzaamd. Het Aquarium (uit 1882) is het volgende rijksmonument dat grootschalig gerestaureerd wordt om het te behouden voor de toekomst. Sinds 1 februari 2021 is het gebouw gesloten voor bezoekers en is de sloopfase bijna afgerond. Om de restauratie en vernieuwing te kunnen voltooien, moet ARTIS nog zeker 24 miljoen euro werven. Met onze grootste restauratieopdracht ooit en voorzichtig optimisme, voortvloeiend uit een jaar waarin ARTIS langzaam opveert uit de coronacrisis, gaan we 2023 in.
