Twee primeurs in één klap voor ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael. Jarenlange inspanningen rond de kweek van monniksgieren resulteerden in mei 2019 in vier jonge gieren die komende zomer in Bulgarije in de natuur worden uitgezet. Twee kuikens zitten nu op het nest bij hun natuurlijke ouders. Het derde werd door een ervaren koppel geadopteerd. Dat koppel kreeg daarenboven nog een éxtra adoptiejong uit een Franse dierentuin onder z’n vleugels. Het is de éérste keer ter wereld dat monniksgieren twee jongen tegelijk onder de veren neemt. Bovendien deden wetenschappers van ZOO Antwerpen & ZOO Planckendael een unieke DNA-analyse op een uitgekipt ei van een monniksgier om het geslacht van kuikens sneller te bepalen. “Dat is een extra troef”, zegt Marleen Huyghe, stamboekhouder en coördinator van het Europese kweekprogramma. ZOO Antwerpen & ZOO Planckendael adviseren voortaan andere dierentuinen eischalen uit de broedmachine op te sturen naar Antwerpen om de speciale analyse te doen in het eigen labo.
ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael zijn dé autoriteit op het vlak van monniksgieren. Al jaren kweken beide parken met de vogels, bestuderen ze de factoren die de doorgaans moeilijke kweek kan stimuleren en zetten ze jonge dieren opnieuw uit in de natuur. In heel Zuid-Europa is de monniksgier de voorbije jaren verdwenen door onder meer jacht en vergiftiging. Als coördinator van het Europese kweekprogramma opende ZOO Planckendael in 2005 een datingvolière. Gieren vanuit heel Europa kunnen elkaar er leren kennen en worden opgevolgd door wetenschappers. Zijn er écht positieve signalen, dan wordt het koppel samen gezet in het Breeding Centre in ZOO Planckendael. “Daar kunnen ze een nog hechter koppel worden en kunnen wij hen goed opvolgen. Dat zijn basisvereisten om goed te kweken”, vertelt Marleen Huyghe, stamboekhouder en Europees programmacoördinator.
Met succes, blijkt nu. Dit broedseizoen legden drie de koppels er een ei. Eén koppel zorgde zelfs voor twee bevruchte eieren. Om het kweeksucces te verhogen, werd hun eerste ei weggehaald om uit te broeden in de machine. Het experiment gebeurde bij Orion en Crouk. Hun broeddrang bleef aanwezig en dus legde het koppel één maand later een tweede bevrucht ei. Dat ei kipte uit op 6 juni 2019. Het jong uit hun eerste ei zag het levenslicht op 7 mei 2019. De experts van ZOO Antwerpen & ZOO Planckendael kozen ervoor om dat bij het ervaren koppel Sir en Snowflake te plaatsen. “Het embryo in hun ei bleek afgestorven”, gaat Huyghe verder. Tegelijkertijd contacteerde een Franse dierentuin de experts van ZOO Planckendael. Daar was begin mei ook een jong uitgekomen in de broedmachine dat niet bij de ouders gezet kon worden omdat die intussen op een tweede vervangei broedden. Een zoektocht naar een geschikt adoptiekoppel binnen het kweekprogramma bracht hen bij Sir & Snowflake.
Allereerste dubbele adoptie
Voor de allereerste keer in de geschiedenis werden daarom twee jongen bij één adoptiekoppel geplaatst. Het was een behoorlijke sinecure om beide kuikens onder de poten te krijgen. Pas na verschillende pogingen konden ze zich breed genoeg maken en pasten beide jongen onder de poten. De dubbele adoptie laat toe jaarlijks meer kuikens in het programma te kweken en meer aan natuurbroed te doen, waarbij ouders hun jongen zelf grootbrengen. Dat is een belangrijke voorwaarde om uit te zetten in de natuur. Opgevoed door mensen geraken vogels te afhankelijk van hen.
Unieke DNA-analyse
Een aantal jongen worden deze zomer in Bulgarije in de natuur uitgezet. Want om uit te zetten, zijn er meerdere jonge vogels nodig om voldoende sociale interactie te behouden. Ze mogen eveneens slechts enkele dagen van elkaar verschillen zodat ze samen uitvliegen. Ook het geslacht is belangrijk. Er zijn te veel mannen in de datingvolière in ZOO Planckendael. Het geslacht vroeger bepalen – ruim voor het transport naar de herintroductiesites – zorgt voor een betere geslachtsverhouding in de volière. Daarom is voor het eerst de eischaal van het eerste adoptiejong onderzocht. “Uit opgedroogde bloedvaatjes is DNA geïsoleerd en het geslacht bepaald”, legt Philippe Helsen uit, onderzoekscoördinator conservatiegenetica bij ZOO Antwerpen & ZOO Planckendael. “Bij staalname willen we altijd niet-invasief werken en ouders niet storen tijdens het broeden. Elke manipulatie vormt een risico. En elk jong telt.”
Deze techniek, voor het eerst beoefend op een ei van monniksgieren, is een extra troef. ZOO Antwerpen & ZOO Planckendael adviseren voortaan andere dierentuinen eischalen uit de broedmachine naar het labo van het onderzoekscentrum in Antwerpen op te sturen voor de speciale DNA-analyse. “Alle expertise komt samen en dient het kweekprogramma en het herintroductieprogramma positief”, besluiten Huyghe en Helsen.
